سلام (نماز)

سَلام جزء پایانی نماز است که پس از تشهد آخر نماز خوانده می‌شود. سلام از واجبات غیر رکنی نماز است و در همه نمازها به جز نماز میت وجود دارد.

تعریف

سلام در لغت از «س.ل.م» به معنای سلامتی، امنیت و صلح است که در فارسی به درود ترجمه شده است.

در روایت است که مردی از امیرمؤمنان(ع) پرسید: معنای "السلام علیکم..." چیست؟ امام فرمود:

«امامِ جماعت مترجم(منتقل کننده پیام) فرمایش خداست و در وقتی که خطاب به همگان می گوید:"السلام علیکم..." ، به معنای آن است که همگی از عذاب خدا در روز قیامت مصون هستید.»

همچنین در روایتی دیگر از امام صادق(ع) نقل شده است:

«معنای سلام در آخر هر نماز امان است، یعنی کسی که امر پروردگار متعال را به جا آورد و به سنت پیغمبر خدا به حال خضوع و خشوع عمل کند، پس او از بلای دنیا و از عذاب آخرت در امان می‌ماند.»

معنای سلام‌های نماز

سه سلام در آخر نماز خوانده می‌شود:

• «اَلسَّلامُ عَلَیک اَیُهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ»؛ یعنی سلام بر تو‌ای پیغمبر و رحمت و برکات خدا بر تو باد.
• «اَلسَّلامُ عَلَینا وَ عَلی عِبادِ اللَّهِ الصّالِحینَ»؛ یعنی سلام از خداوند عالم بر نمازگزاران و تمام بندگان خوب او.
• «اَلسَّلامُ عَلَیکمْ وَ رَحْمَةُ اللَّه وَ بَرَکاتُهُ»؛ یعنی سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما مؤمنین باد.

مخاطب سلام‌های نماز

مخاطب سلام اول رسول خداست. مخاطب سلام دوم همه مؤمنین و بندگان صالح خدا هستند. مخاطب جمله سوم: «السّلام علیکم و رحمة الله برکاته» مبهم است امّا در روایات مصادیقی از این مخاطب را بیان کرده‌اند، از جمله گفته شده: این سلام‌ها خطاب به ملائکه موکل انسان هستند. در بعضی از روایات گفته شده که این سلام خطاب به تمام ملائکه و فرشتگان است و در بعضی آمده که این سلام‌ها به انبیاء الهی است. شاید هم بتوان گفت: بعد از آن که نمازگزار در سلام اول به رسول خدا سلام کرد و در سلام دوم به تمام نمازگزاران و بندگان شایسته اعم از انبیاء و مؤمنین و ملائکه سلام کرد در سلام سوم به صورت جمعی به همه آنها سلام می‌دهد و همه را مورد مخاطب خود قرار می‌دهد.

سلام در روایت معراج

در حدیث معراج خداوند به پیامبرش امر می‌کند ابتدا بر خودش و اهل بیتش صلوات بفرستد و پس از آن به فرشتگان و انبیاء و مرسلین که پشت سر ایشان صف کشیده بودند سلام و درود بفرستد، پیامبر فرمود: اَلسَّلامُ عَلَیکم و رَحمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ.

چرایی سلام در پایان نماز

امام رضا(ع) در باره فلسفه اینکه چرا پایان نماز با ذکر سلام است و نه ذکری مانند حمد یا تسبیح فرمود: نمازگزار با شروع نماز وگفتن «اَللَّهُ أَكْبَرُ» صحبت با مخلوقین را بر خود حرام و رو به سوی خالق کرد، در پایان نماز اولین چیزی که گفته می‌شود«السَّلامُ عَلَيْكُم ورَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ» است که با گفتنش آنچه را حرام کرده مجدداً حلال اعلان می‌کند: زیرا آغاز کلام با مخلوقین سلام است.

می‌توان گفت آخرین مرحله نماز، سلام و درود فرستادن بر پیامبر(ص)، بندگان صالح و همه نمازگزاران است. همان گونه که نماز معراج مؤمن دانسته شده و با گفتن "تکبیرة الاحرام " این معراج آغاز می‌شود، با گفتن "سلام " فرود آمده و به افراد صالح و نیکوکار سلام می‌دهد و این، علامت خروج از نماز است.

احکام سلام نماز

• سلام اول و دوم مستحب است. یعنی نمازگزار می‌تواند فقط سلام سوم را بگوید.
• اگر نمازگزار سلام را فراموش کرد و هنگامی یادش آمد که صورت نماز به هم نخورده و کاری هم که عمدی و سهوی آن نماز را باطل می‌کند، مثل پشت کردن به قبله، انجام نداده بود، باید سلام را بگوید و نمازش صحیح است.

پیوند به بیرون

پانویس

منابع

• مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
• مصباح الشریعة، منسوب به جعفر بن محمد علیه‌السلام، ترجمه حسن مصطفوی، تهران، انتشارات انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، چاپ اول، ۱۳۶۰ش.
• بحار الأنوار(ط- بیروت)، مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بیروت،‌دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
• وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، مصحح مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.